آیا در پرورش مرغ از هورمون استفاده
می شود؟

علی اصغر شعبانی

احتمالا برای بسیاری از افراد جامعه این سوال مطرح باشد که چگونه در طی 45 روز یک جوجه 42 گرمی به وزنی در حدود 2700 گرم می رسد، درحالی که اگر مرغ در محیط بیرون از مرغداری نگهداری شود، چنین نیست، در واقع افزایش سریع وزن مرغ در صنعت مرغداری به دلیل بکارگیری علم اصلاح نژاد، علم تغذیه ، بهداشت و مدیریت واحد مرغداری می باشد.

در ایران بر اساس آیین نامه مربوط به «تعیین معیارهای ظاهری / ارگانولپتیک، شیمیایی و میکروبی خوراک طیور» و در ماده 4 بند ج آن (مصوب اداره کل نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی کشور به شماره 45121/43 مورخ 19/8/88 )، در خصوص معیارهای شیمیایی خوراک طیور عنوان گردید که « محموله باید عاری از هر گونه دارو، مواد آنتی بیوتیک و هورمون های استروئیدی» باشد. با وجود ممنوعیت استفاده از هورمون در پرورش طیور شاید برخی این ذهنیت را داشته باشند که تعدادی از مرغداران به صورت غیر قانونی برای رشد طیور از هورمون استفاده می کنند، بر همین اساس دلایلی در این مقاله ارائه خواهیم کرد که نشان خواهد داد هیچگونه دلیل علمی، منطقی و اقتصادی برای مصرف هورمون وجود ندارد. پیشرفتهای بدست آمده در زمینه های مختلف صنعت پرورش طیور در دهه های اخیر، نقش بسیار مهمی در گسترش کّمی و کیفی فراورده های تولید شده در این صنعت داشته اند که به چند مورد آن اشاره خواهیم داشت. 1-اصلاح نژاد متخصصین ژنتیک و اصلاح نژاد طیور طی چند دهه اخیر در زمینه بوجود آوردن سویه های جدید جوجه های گوشتی که از سرعت رشد بالایی برخوردارند، به پیشرفت های چشمگیری دست یافته اند، در نتیجه سرعت رشد بالای طیور به دلیل اصلاح نژاد طی چند ده، اخیر می باشد. 2- تغذیه علمی و ایجاد شرایط پرورش ایده آل در حال حاضر به میزان زیادی مشخص گردیده که طیور به چه مقادیری از انرژی، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی نیاز دارند تا به رشد و عملکرد بهینه دست یابند.

یکی دیگر از عواملی که منجر به رشد سریع طیور می شود شرایط محیطی مناسب می باشد که شامل درجه حرارت مناسب،تهویه استاندارد، رطوبت، دانخوری و آبخوری کافی و بستر مناسب می باشد. 3- عدم تاثیر هورمون ها، رشد سریع طیور به دلیل رویدادهای پیچیده متابولیکی است که به فعالیت وسیع غدد درون ریز بستگی دارد. تجویز هورمون رشد، منجر به افزایش وزن در جوجه های گوشتی نمی شود هورمون ها از نظر شکل شیمیایی به دو شکل مختلف شامل «هورمون های استروئیدی» و «هورمون های پروتئینی» وجود دارند. هورمون های استروئیدی در صورتی در بدن فعال هستند که از طریق خوراکی مصرف شوند، به عنوان مثال قرص های مورد استفاده جهت کنترل زایمان (قرص های ضدباروری) از نوع هورمون های استروئیدی می باشند که به شکل خوراکی مصرف می شوند و حتّی پس از عبور از دستگاه گوارش فعّال باقی می مانند. این در حالی است که هورمون های پروتئینی(هورمون رشد) در معده تجزیه شده و بعد از عبور از دستگاه گوارش به میزان زیادی از بین می روند. در نتیجه هورمون های رشد برای آنکه بر بدن تاثیر داشته باشند(مانند هورمون انسولین) باید از راه تزریقی تجویز شوند. تجویز هورمون ها در گله های طیور بسیار دشوار است. همانطور که اشاره شد هورمون رشد نیز از نوع هورمون های پروتئینی است که برای موثر بودن باید به صورت تزریقی تجویز شود. تحقیقات نشان می دهند که آزادسازی هورمون رشد طبیعی در جوجه های گوشتی به صورت ضربانی (پالسی) اتفاق می افتد و هر 90 دقیقه به حداکثر خود می رسد. این بدان معنی است که حتّی با فرض مصرف هورمون رشد در گله های طیور، تنها روش مناسب و مطلوب برای موثر بودن آن(همانند تزریق مکرّر انسولین در بیماران مبتلا به دیابت)، تزریق های مکرّر و به دفعات بسیار زیاد از راه داخل وریدی برای جوجه ها است، که فراهم نمودن تدارکات لازم برای تزریق چندین نوبت هورمون رشد در یک روز به میلیون ها قطعه جوجه گوشتی در مزارع پرورش مرغ گوشتی در ایران عملا غیرممکن و غیر اقتصادی است . نتیجه گیری: برای افرادی که با ابعاد فنی تولید و پرورش طیور آشنا هستند به این موضوع آگاهند که رشد سریع مرغ های گوشتی ناشی از پیشرفت آهسته ولی پیوسته در زمینه ژنتیک و اصلاح نژاد، تغذیه و مدیریت کنترل بیماری ها می باشد با توجه به مطالب فوق مشخص می شود که تجویز هورمون رشد در تغذیه مرغ های گوشتی برای وادار کردن آنها به رشد سریع و ناگهانی، نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه بسیار زیان آور و استرس زا بوده و غیر منطقی،غیراقتصادی باشد.